Çocuklarda Kaygı Bozukluğu

Çocuklarda görülen kaygı bozuklukları nelerdir? Çocuklarda kaygı bozuklukları belirtileri nelerdir? Çocukların kaygısı nasıl giderilir? Çocukların yaşadığı kaygı bozuklukları nasıl tedavi edilir?

Kaygı Nedir?

Anksiyete, aşırı kaygı veya huzursuzluk hissini tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Üzücü bir şey yaşadıktan sonra endişeli hissetmek doğaldır. Fakat bir çocuk uzun süren ve okula gitmek, arkadaşlarını görmek gibi şeyleri yapmasını engelleyen bir kaygı hissettiğinde, bu bir kaygı bozukluğu durumuna dönüşür. Çocuklara birkaç farklı kaygı bozukluğu teşhisi konulabilir.  Spesifik bozukluk, çocuğun en çok neyle mücadele ettiğine bağlıdır.

Kaygı ve korku, çocukluğun doğal bir parçasıdır. Çocukların bazen kaygı, endişe ve korku belirtileri göstermesi normaldir. Çocuklarda kaygı bozuklukları genellikle geçicidir ve çok uzun sürmez.

Birçok durum çocukları gergin ve rahatsız hissettirebilir. Çocuklarda kaygı bozuklukları görüldüğünde, anne-babaların ne zaman uzmanlardan yardım alması gerektiğini bilmesi önemlidir.

Çocuklarda Kaygı Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Anksiyetenin birçok belirtisi vardır ve çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir. Bir çocuğun anksiyete bozukluğuna sahip olabileceğine dair bazı belirgin ve sık görülen işaretler şunlardır;

• Uyku problemi
• Karın ağrısı veya diğer fiziksel problemlerden şikâyet etme
• Belirli durumlardan kaçınmak, severek yaptığı şeyleri yapmak istememek
• Anne, baba veya bakıcısına karşı bağımlı olma durumu
• Sınıfta konsantre olma sorunu veya aşırı hareketlilik
• Öfke nöbetleri
• Aşırı tedirgin olma durumu

Çocuklara, en çok endişelendikleri şeye bağlı olarak farklı kaygı türleri teşhisi konulabilir.

Çocuklar Ne Tür Kaygı Bozuklukları Yaşayabilir?

• Ayrılık kaygısı bozukluğu: Çocuklar, ebeveynlerinden veya bakıcılarından uzak kalmak zorunda kaldıklarında aşırı derecede üzülürler. Bu kaygı, kendi yaşlarındaki diğer çocukların normalde hissettiklerinin ötesine geçer.

Ayrılık kaygısının belirtileri şunlardır:

• Ebeveynlerin veya bakıcıların hastalanması veya ölmesi konusunda endişelenme
• Evden ayrılmayı veya okula gitmeyi reddetme
• Uyuma veya yalnız kalma korkusu
• Ayrılık ile ilgili kabuslar
• Yaklaşan bir ayrılıktan önce fiziksel semptomlar (baş ağrısı veya karın ağrısı gibi)

Ayrılık kaygısı bozukluğu olan çocuklar en az dört hafta bu belirtileri gösterirler.

• Sosyal anksiyete bozukluğu: Sosyal anksiyete bozukluğu olan çocuklar diğer insanların yanında son derece tedirgin hissederler. Utanmaktan o kadar korkarlar ki sosyal ortamlardan ve hatta sınıfta konuşmaktan kaçınırlar.

Çocuklarda sosyal anksiyete bozukluğunun belirtileri şunlardır;

• Birçok sosyal durum ve aktiviteden kaçınmak veya bunlara katılmak zorunda kaldıklarında kendilerini kötü hissetmek
• Sosyal durumlarla karşılaştıklarında, titreme, terleme veya nefes almada zorluk gibi fiziksel belirtiler
• Küçük yaşlardaki çocuklarda, sosyal durumlarda öfke ve ağlama krizleri
• Başkalarının, onların kaygılarını görmesinden ve bunun için onları yargılamasından korkmak

Bir çocuğa sosyal anksiyete bozukluğu tanısı konabilmesi için kaygılarının günlük yaşamı etkileyecek kadar fazla olması gerekir.

• Seçici konuşmazlık (selektif mutizm): Seçici konuşmazlığı olan çocuklar, okul gibi bazı ortamlarda konuşmakta zorlanırlar. Bu çocuklar sadece utangaç değillerdir. Kaygıları o kadar fazladır ki, sosyal ortamlarda donar kalır ve konuşamazlar. 

Çocuklarda Seçici konuşmazlık (selektif mutizm) belirtileri şunlardır;

• Kimi durumlarda konuşabilirken bazı durumlarda konuşamamak
• En az bir aydır bu problemi yaşıyor olmak
• Okul ve sosyal faaliyetlerle ilgili problemler yaşamak

Konuşma güçlüğü bir iletişim bozukluğundan veya dil engelinden kaynaklanıyorsa, çocuklara seçici konuşmazlık teşhisi konulmaz.

• Yaygın anksiyete bozukluğu: Yaygın anksiyete bozukluğu yaşayan çocuklar günlük pek çok şey için kaygı duyarlar. Kaygıları belirli bir şeyden kaynaklanmaz ve yaşam kalitesini bozacak derecede kötüdür. 

Çocuklarda yaygın anksiyete bozukluğu belirtileri şunlardır:

• Huzursuzluk
• Dışlanmış hissetmek
• Çoğu zaman yorgun hissetmek
• Konsantrasyon problemleri
• Kızgın hissetmek
• Uyku sorunları

Çocuklara yaygın anksiyete bozukluğu teşhisi konması için, çocukların en az altı ay boyunca çoğu gün bu belirtileri göstermesi gerekir.

• Panik bozukluğu: Panik bozukluğu olan çocukların, sıklıkla beklenmedik panik atakları olur. Bu panik ataklar, çocukların öleceğini veya kalp krizi geçirdiğini düşünmesine neden olabilecek fiziksel duygulara neden olur.  Çocuklara, en az bir panik atak geçirdiklerinde ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere başka belirtiler gösterdiklerinde panik bozukluğu teşhisi konulur.

Çocuklarda Panik bozukluğu belirtileri şunlardır;

• Daha fazla panik atak yaşama korkusu
• Panik ataktan sonraki normal davranışlarında ciddi oranda farklılıklar, onlara geçirdikleri bir atağı anımsatan yerlerden kaçınmak gibi…

Bir uzman, panik bozukluğu olan bir çocuğa teşhis koyarken, tıbbi nedenleri ve TSSB (Travma sonrası stres bozukluğu) gibi diğer bozuklukları da göz ardı etmemelidir.  

• Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) : OKB’si olan çocukların onları çok endişeli yapan düşünce ve kaygıları vardır. Kaygıyı kontrol etmek için uymaları gerektiği düşünsel kurallar geliştirirler. 

Takıntılar, çocukları üzen ve endişelendiren istenmeyen düşüncelerdir.

Kompulsiyonlar, çocukların kaygılarından kurtulmak için uymaları gerektiğini düşündükleri kurallardır.

Çocuklara obsesyon, kompulsiyon veya her ikisi birden olduğunda, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) teşhisi konulabilir.

• Spesifik fobi: Spesifik fobileri olan çocuklar, bir veya daha fazla spesifik şeyden çok korkarlar. Bu korku, normalde tehlikeli olarak kabul edilmeyecek şeylerdir.

Çocuklarda yaygın spesifik fobiler şunlardır;

• Hayvanlar veya böcekler
• Su veya dağlar gibi doğal yapılar
• Kan veya yükseklik korkusu
• Kalabalık veya dar alanlar gibi belirli durumlar
• Boğulma, kusma veya yüksek sesler vb.

Çocuklarda Kaygı Bozukluğu Tedavisi

Hemen hemen tüm kaygı türleri genellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) ile tedavi edilebilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), nasıl düşündüğümüzün ve nasıl davrandığımızın, kendimizi nasıl hissettiğimizi etkilediği fikrine dayanır. Çocuklar olumsuz düşünceleri ve sağlıksız davranışları değiştirmeyi öğrenerek kötü duygularından, kaygı ve korkularından kurtulabilir. 

Çocuklarda Yaşlara Göre Kaygı ve Korkular

• Bebekler ve küçük çocuklar, bakıcılarından, yabancılardan, yüksek seslerden, anneden ayrı kalmaktan
• 2-3 yaş:           Hayvanlardan, karanlıktan, gök gürültüsü ve şimşekten, ateş ve sudan
• 4-5 yaş:          Böceklerden, kaybolmaktan, canavarlardan, ölümden
• 5-7 yaş:           Mikroplardan, hastalıklardan, doğal afetlerden, okuldan
• 7-12 yaş:         Başarısız olmaktan, hırsızlardan, kaçırılmaktan, savaştan korkar.

Anksiyete tedavisinde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) önemli bir rol oynamaktadır.

Maruz kalma ve reaksiyon gösterme durumlarında terapist, çocuğun korktuğu şeyle her seferinde biraz yüzleşmesine yardımcı olur. Çocuklar, korkularıyla güvenli bir yerde küçük miktarlarda baş ederek, ortaya çıkan büyük duygularla başa çıkmayı öğrenirler.

Diğer çocuk ruh sağlığı konularını sitemizden okuyabilirsiniz.