Çocuklarda Korku ve Başa Çıkma Yolları Nelerdir?

Çocukluk korkuları nelerdir? Çocuklarda korku hangi durumlarda ortaya çıkar? Çocukluk çağı korkuları ile ilgili çocuklara nasıl yardım edilebilir? Çocuklar nelerden ve neden korkar?

Korkular, çocuk olmanın kaçınılmaz bir parçasıdır:

• Fırtına sırasında kanepenin arkasına saklanmak
• Dolapta bir canavar olmadığından emin olmak
• Gecenin bir vakti yerinde duramamak
• Yalnız yatmamak adına beş dakika da olsa yatağa daha geç girmek için tuvalete gitmek istemek, çölde kalmışçasına susamak ve su istemek

Bu korkular artığında, ebeveynler olarak yapmamız gereken, genellikle çocukları yatıştırmak ve rahatlatmaktır. Mesela, yatağın altında hiçbir şeyin olmadığını ona göstererek birlikte kontrol edebilirsiniz. Ancak gerçekçi olmak gerekirse, ebeveynler çocukların sakinleşmesine yardımcı olmak için her zaman orada olamaz ve olmamalıdır. Çocuğunuza, ebeveyn müdahalesi olmadan korkularıyla nasıl başa çıkacağını öğretmek hem şimdi hem de büyüdükçe daha kontrollü ve daha az korkmuş hissetmesi için ihtiyaç duyacağı güveni ve bağımsızlığı geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Çocuklarda Otokontrol (Öz Denetim)

Peki! Çocuklarda korku durumu ile ilgili neler yapılabilir? Onların çocukluk korkuları ile mücadele etmelerini sağlayıp daha cesur hissetmelerine nasıl yardımcı olabiliriz? Çözüm, öz denetim adı verilen etkili bir beceriyi kazanmalardır. Öz denetim, esasen kendi duygu ve davranışlarımızı sağlıklı bir şekilde algılama ve yönetme yeteneğidir. Bize hata yaptığımızda kendimize kızabilme ya da bir konu hakkında karar vermeden önce sonuçlarını öngörme veya hissetme yeteneği veren şey öz denetimdir. Çoğu yetişkin, farkında olmadan ve üzerinde düşünmeden öz denetimi uygular.

Karanlık bir odada olduğunuzu düşünün. Bu odada gerçekten korkutucu bir şey olmadığına dair kendinizi ikna etmeden önce bir an korku hissettiğinizi zihninizde canlandırın. Öz denetim, size bu odanın fiziksel özelliklerinden; örneğin büyüklüğü, kapı ve pencere sayısı, bu kapı ve pencerelerin açık olup olmaması, açık olması durumunda size zararı dokunacak bir şeyin olup olmaması gibi birçok parametreyi değerlendirerek duygularınızı kontrol etmenizi sağlayacaktır. Ancak çocuklar için özdenetim oluşturmak, zaman, uygulama ve öğrenme, özetle tecrübe kazanmayı gerektirir. Bu da ebeveynlerin, çocukların bir şeyleri çözerken biraz rahat hissetmelerine izin verme konusunda onlara zaman tanımaları gerektiği anlamına gelir.

Çocuklarda Korku

Korkmak büyümenin normal ve sağlıklı bir parçasıdır. Ve çocuklar ne yazık ki bazen gerçekten korkutucu şeylerle karşı karşıya kalsalar da kafalarındaki çeşitli çocukluk korkularının çoğu, gerçek bir tehdit oluşturmaz; dolaptaki “canavar” sadece kıştan kalma bir paltodur- yani aslında çocukların öz düzenleme becerileri üzerinde çalışmaları için bir örnektir. Öz denetimin olması için, ebeveynlerin genellikle, önce kendi kaygılarını ele almaları ve öz denetimi kendilerinde uygulamaları gerekmektedir.

Çocuklara zor durumlarla başa çıkmaları için pratik yapma şansı verin. Ancak birçok ebeveyn için bunu yapmak hiç de kolay değildir. Ebeveynler çocuklarını sıkıntı içinde gördüklerinde, sorunu çözmek için refleks olarak müdahale ederler. Ancak müdahale etmek çocuğunuzun o anda daha az korkmasına ve daha iyi hissetmesine yardımcı olsa da uzun vadede onun kendini nasıl sakinleştireceğini öğrenmesini daha da zorlaştıracaktır. Çocuklar, ebeveynlerinin kendilerini teselli etmek için her zaman yanında olacakları mesajını alırlarsa, çocukluk korkuları ile mücadele etmek şöyle dursun, öz denetimin varlığına bile ihtiyaç duymayacaklardır.

Çocukluk Korkuları İle İlgili Çocuklara Nasıl Yardım Edilebilir?

Çocukluk çağı korkularını yenebilmeleri için çocuklarınızda özdenetimi sağlayıcı pratikler yapmak, tüm desteği geri çekmek anlamına gelmiyor. Elbette ki çocuğunuzu aniden karanlık yatak odasına koyup, “Hoşça kal! Cesur ol! Sabah görüşürüz!” demek doğru değildir. Amaç, kontrolü kendi ellerine almaya hazır olana kadar çocukları nazikçe yönlendirmek olmalıdır. Kendi ayakları üzerinde durabilmeleri için ihtiyaç duydukları temelleri atmalarına yardımcı olmaktır.

Çocuklarda Korku Duygusu; Korkularını Yenebilmeleri İçin Onlara Yardım Etmenin En İyi Yolu nedir?

Çocuğunuzun Onu Korkutan Şey Hakkında Konuşmasına Yardımcı Olun

Çocuklar neyden korktuklarını bilirler ama her zaman bunu açıklayabilecek kelimeleri yoktur. Bu biraz pazılın parçalarını toplamaya benzer. Çocuğunuza onu sıkmadan korkması muhtemel objeler üzerinden eğlenceli sorular sorun. Örneğin köpeklerden korktuğunu tahmin ettiğiniz veya anladığınız çocuğunuza, “köpekleri ne korkutur?” diye sorabilirsiniz. “Bir köpek görsen bu seni şaşırtır mı yoksa seni korkutur mu?” “Korktuğun belli bir köpek var mı?” Çocuğunuzun neyden korktuğunu daha iyi anladığınızda, onun bu sorunu aşmasına nasıl yardımcı olacağınız konusunda daha net bir fikriniz olacaktır.

Çocuklarda korku nedenlerinin başlıcaları şunlardır;

• Yalnız olmak
• Karanlık
• Köpekler veya diğer büyük hayvanlar
• Hatalar
• Yükseklikler
• Aşı yaptırmak veya doktora gitmek
• Tanıdık olmayan veya yüksek sesler
• Hayali canavarlar, yatağın altındaki “şey” vb.

Çocuklarda Korkuyu Tespit Edin, Onaylayın ve Ardından Desteğe Devam Edin

Korkunun ne olduğunu öğrendikten sonra, çocuğunuza kendisini ciddiye aldığınızı hissettirin. Bir çocuk bir şeyin korkutucu olduğunu söylediğinde, biz yetişkinler bunun korkutucu olmadığını söylemek gibi kolay bir yola başvururuz. Maalesef genellikle çocuğumuzun korkularını küçümsediğimizde onun için de korkulan şeylerin küçüleceğini düşünürüz. Örneğin, “bu korkulacak bir şey değil ki!”, “bunda korkacak ne var?” veya “birçok çocuk bu durumda korkar zaten” gibi cümleler sarf ederiz.

Bunun yerine, daha cesur hissetmeye başlamasına ve korkuyu kendi başına yönetebileceği noktaya gelmesine yardımcı olmak için birlikte nasıl hareket edeceğiniz hakkında çocuğunuzla konuşun.

Sizinle çocuk korkuları hakkında başımdan geçen bir hatıramı paylaşayım;

Kızım henüz iki buçuk yaşındaydı ve odada örümcekler gördüğünü söylüyordu. O kadar büyük örümcekler tasvir ediyordu ki ben de görseydim eğer muhtemelen korkardım. Ona orda bir örümcek yok diyemezdim çünkü o parmağıyla işaret edip gösteriyordu. Onun velev ki hayalinde görüp gösterdiği bir şeyi inkâr etmemin ona hiçbir faydası olmayacaktı. Ben de kaç tane örümcek gördüğünü sordum. Beş tane gördüğünü söyledi. Elime bir süpürge ve poşet aldım ve onu hayali örümceklerini toplamaya başladım.  Hepsini topladığımda rahatladığını gördüm. Bu durum birkaç gece daha sürdü. Fakat hayali örümcek sayıları gittikçe azalmaya başlıyordu. Bu arada ona “korkacak ne var?” demek yerine, örümcekler hakkında onun anlayacağı dilde bilgiler vererek, çizgi filmler izleyerek korkacak bir şey olmadığı hissiyatını vermiş oldum. Çünkü birlikte izlediğimiz çizgi filmde, örümceğin de çocukları vardı ve birbirlerini çok seviyorlardı.

Korku gibi güçlü bir duyguyu, sevgi gibi diğer güçlü bir duyguyla sönümlendirmiş oldum. Korktuğu şey anlattığım örnekteki gibi bazı türleri itibari ile tehlikeli bir hayvan da olabilir. Dolayısı ile sokakta gerçek bir örümcek gördüğü zaman çok sevip de kucağına almayacağını sağlayacak gerçekçi bilgiler de vermeyi ihmal etmemelisiniz.

Bir Plan Yapın

Makul hedefler belirlemek için çocuğunuzla birlikte hareket edin. Örneğin, uykuya dalana kadar genellikle odada onunla oturmanıza ihtiyacı varsa, hafta sonunda ışığı kapatmayı ve kendi kendine uykuya dalmayı deneyeceğini kabul etmesi şartıyla bunu yapabilirsiniz. Hedefi belirledikten sonra, ona ulaşmak için atacağınız adımları konuşun ve sabırlı olun.

Örneğin, şöyle bir plan yapabilirsiniz:

• Birinci gece: İki kitap okuyacağınızı, ışıkları kapatacağınızı, bir gece lambası yakacağınızı ve sonra o uyuyana kadar onunla konuşmadan veya oynamadan sessizce oturacağınızı kabul edin.
• İkinci gece: Bir kitap okuyun, ardından ışıkları kapatın ve gece lambasını açın. Kapıyı aralık bırakacaksın ve hemen dışarıda olacaksın ama odanın içinde olmayacaksın.
• Üçüncü gece: Bir kitap okuyun, ardından gece lambasını açık bırakıp kapıyı kapatın.
• Dördüncü gece: Bir kitap okuyun, ardından ışıklar söndürün ve kapıyı kapatın.
  Not: Ne kadar karanlık bir odada uyursanız, o kadar sağlıklıdır.

Teşvikte bulunun ve sabırlı olun. Son olarak, ebeveynler değişimin zaman aldığını ve korkunun çok güçlü bir duygu olduğunu bilmelidir. Çocuğunuzun korkusunu yenmeye çalışmak adına verdiği gayreti övün Mesela şunları söyleyebilirsiniz; “Yarım saat boyunca odanda yalnız kalman gerçekten çok cesurcaydı. Bakalım yarın bunu daha uzun sürdürebilir miyiz?”

Çocuğunuza, henüz emin olmasa bile korkularıyla başa çıkabileceğini düşündüğünüzü söyleyin. “Bunu yapabilirsin!” gibi şeyler söylemek ya da “Çok cesursun!” demek çocuğunuzun daha güvende hissetmesine yardımcı olacaktır. Çocuklar, özellikle de daha küçük olanlar, korkularını yenmek için birkaç denemeye ihtiyaç duyabilir. Bu nedenle cesaretini artırmak için çalışmaya başladıktan sonra bile çocuğunuz hala uyumadan önce üçüncü bardak suyu istiyorsa veya sokakta köpeklerden saklanıyorsa pes etmemelisiniz.

Çocuklarda Korku; Her Korku Aynı Değildir!

Çocukların karanlıktan veya doktora gitmekten korkmak gibi sıklıkla karşılaştıkları korkularla başa çıkmayı öğrenmelerine yardımcı olmak önemlidir ancak tüm korkular aynı olmaz.

Bir çocuğun hayatına müdahale etmeyen korkuların her zaman üstesinden gelinmesi gerekmez. Örneğin, bir çocuk nispeten korkutucu veya gerilimli filmlerini sevmiyorsa, bu aşması gereken bir sorun değildir. Bu aslında kendi kendini savunma becerilerinin bir kanıtı olabilir. “Bunları sevmiyorum, izlemeyeceğim” kararı, çocuğunuzun ihtiyaçlarını karşılaması ve ‘Bu benim sınırım’ demesidir.

Öte yandan, çocuğunuzun korkuları sık sık tekrar ediyorsa, aşırı yoğunsa veya günlük hayatını engellemeye başlıyorsa, profesyonel bir yardım almanın zamanı gelmiş olabilir. Bir korkunun, sadece korkudan ibaret değil de, başka bir problem olabileceğine dair işaretler şunlardır:

• Takıntılı endişe: Çocuğunuz korkusunun nesnesine sabitlenir. Bunun hakkında sık sık düşünür veya konuşur. Hatta tetikleyici bir durum yokken bile dillendirir. Örneğin, bir sonraki dişçi ziyaretinden aylar önce çok endişeli olabilir
• Çocuğunuzun hayattan zevk alma veya etkinliklere katılma yeteneğini sınırlayan çocukluk korkuları: Örneğin, orada köpekler olabileceği için sınıf gezisi için parka gitmeyi reddetmek.
• Hastalığa neden olan yoğun, özel korkular: Panik atak, zorlayıcı veya rahatsız edici davranış veya etkinliklerden, okuldan veya aileden geri çekilme gibi şiddetli kaygı belirtileri.

Son olarak;

Çocuğunuzun korkuları daha ciddi bir durum gibi görünüyorsa, daha fazla yardımın gerekli olup olmadığını anlamak için profesyonel bir destek almak adına bir çocuk psikoloğu veya pedagogdan randevu almayı ihmal etmemelisiniz.

Çocuklarda korku duygusunun gelişmesi aslında normal bir durumdur. Küçükken bizlerin de yaşadığı çocukluk korkuları, büyük ölçüde zaman içinde kaybolup gider. Bazı kimselerdeyse kalıcı hale gelen çocukluk çağı korkuları, küçük yaşlarda çözüme kavuşturulursa yetişkinlikte sorun olmaktan çıkacaktır. Kimi zaman çözümlenemeyen çocukluk korkuları, çocuklarda öfke ve strese de neden olabilir. Çocukluk korkuları hakkında artık temel bilgilere sahipsiniz. Ne yapmanız gerektiğini, çocuklarınıza endişe ve korkularıyla mücadelelerinde nasıl yardımcı olabileceğinizi artık öğrendiniz.