Çocuklarda Hırsızlık
25 Ekim 2022Okulunda oldukça başarılı, ödevlerini zamanında yapan, hatta ev işlerinde bile yardımcı olan çocuğunuzun hırsızlık yaptığını duysanız ne hissedersiniz? Peki! Bu doğru olabilir mi? Böyle bir durumda hemen tepki vermeniz doğru olmayacaktır. Çünkü öncelikle çocuğun bu davranışının altındaki nedenleri ve nasıl yardımcı olunabileceğini bilmek gerekir.
Çocuklarda Hırsızlık Nedenleri Nelerdir? Çocuklar Neden Hırsızlık Yapar?
Çalma davranışı, okul öncesi çocuklardan ergenlik dönemine kadar her yaş grubunda görülebilen bir durumdur. Çok küçük yaştaki çocukların, istedikleri bir şeyi kimseye sormadan almasını hırsızlık olarak değerlendirmek doğru değildir. Çünkü izin almaları veya para ödemeleri gerektiğini bilemeyebilirler.
Okul çağına gelen çocuklar ise herhangi bir şeyi ödeme yapmadan veya izinsiz almamaları gerektiğini bilir. Fakat yeterli düzeyde özdenetime sahip olmayan çocuklarda çalma davranışı görülebilir.
Ergenlik dönemindeki çocuklar ve gençler, çalmamaları gerektiğini iyi bilir. Fakat çalma davranışını heyecan yaşamak ya da arkadaşlarından gördükleri için gösterebilirler. Bazı gençlerde hırsızlık, isyan etmenin yollarından biri olarak karşımıza çıkar.
Çocuklarda hırsızlık, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Ailesinden ilgi görmeyen çocukların hırsızlık yapması sıklıkla görülen bir durumdur. Evde, okula veya arkadaşlarıyla olan ilişkilerinde yaşadığı stres, çocuğu çalma davranışına yönlendirmiş olabilir. Duygusal veya fiziksel istismara uğrayan bazı çocuklar, hırsızlık yaparak aslında yardım çığlığı atıyor olabilir.
Çocuklarda hırsızlığın bir başka nedeni, ihtiyaç duydukları ya da istedikleri bir şey için satın alacak parayı bulamamasıdır. Mesela arkadaşlarında gördüğü moda bir ürünü (kıyafet, oyuncak, teknolojik alet vs.) satın almak için parası olmayan, ailesinin de alamayacağını düşünen/bilen bir çocuk hırsızlık yapabilir.
En üzücüsü de, sigara veya madde bağımlılığı, çocuklarda hırsızlık davranışının görülmesine neden olabilir.
Çocuklarda hırsızlığın nedeni her ne olursa olsun, anne-babalar çocuğun bu davranışının altında yatan neden(ler)i araştırmalı ve bilhassa madde bağımlılığı riskini dikkate almalıdır.
Çocuklarda Çalma Davranışına Karşı Anne-Babalar Ne Yapmalı?
Çocuğunuzu hırsızlık yaparken yakaladığınızda göstereceğiniz tepki, çocuğun bu davranışı ilk kez mi yaptığına yoksa alışkanlık haline mi getirdiğine göre farklılık göstermelidir.
Çocuğunuz çok küçükse (okul öncesi dönem), çalma veya izinsiz alma davranışının yanlış olduğu, ücreti ödenmeyen bir ürünün alınamayacağı ona anlayabileceği biçimde izah edilmelidir. Örneğin bir markete girdiniz ve çocuğunuzun kimse fark etmeden bir şeker aldığını sonradan gördünüz. Böyle bir durumda yapılması gereken, çocuk şekeri henüz yemediyse iade etmek, yediyse de geri dönüp ücretini ödemektir. Kızmadan, sakin bir şekilde daha sonra çocuğa izinsiz almaması gerektiği öğretilmelidir.
Okul çağındaki bir çocuğun çalma davranışında bulunduğunu gördüğünüzde, marketten veya bir arkadaşından izinsiz aldığı şey iade edilmelidir. 7-8 yaşlarındaki çocuklar çalmanın yanlış bir davranış olduğunu kavrayabilecek yaştadır.
Böyle bir durum yaşadığınızda, çocuğunuza kendine ait bir şeyin izinsiz alınması durumunda ne hissedeceğini sorabilirsiniz. Arkadaşından izinsiz aldığı bir şey için, özür dilemesini sağlayabilirsiniz.
Şayet çocuğunuz yaptığı davranıştan rahatsız değilse ve pişmanlık duymuyorsa, o zaman bir çocuk psikoloğu ile görüşmeniz gerekir.
10-12 yaş üstündeki çocuklarda hırsızlık davranışı görüldüğünde, anne-babanın tavrı daha sert olmalıdır. Mesela marketten bir şey çaldığını fark ettiniz. Hemen geri iade edip özür dilemesi sağlanmalıdır. Yaptığı davranışın mahcubiyetini yaşaması, bu davranışının önüne geçebilme adına gereklidir.
Birçok alışveriş mağazası bu tip durumlarda anlayışla yaklaşacak ve herhangi bir hukuki işlem yapmayacaktır.
Öte yandan, çocuklarda hırsızlık durumunda fiziksel ceza uygulamak, şiddete başvurmak kesinlikle yanlıştır. Bu tür tavır ve davranışlar, çocukları kızdırabilir ve çok daha büyük problemlere neden olabilir.
Her yaş grubundan çocuk, hırsızlık yapmanın sadece bir marketten veya mağazadan bir şeyler almak değil, para (ç)almanın da hırsızlığa girdiğini bilmelidir. Çocuklara, hırsızlık yapmaları halinde cezaevine gönderilme derecesinde ciddi cezalarla karşılaşabilecekleri anlatılmalıdır.
Çocuğunuzun sizden para çaldığını fark ederseniz, ona başarabileceği ufak tefek bazı işler karşılığında ödeme yapmayı teklif edebilirsiniz. Ancak çocuğunuzu suçüstü yakalama niyetiyle parayı açıkta bırakmanız doğru değildir. Böyle bir davranış, çocukla ebeveynler arasındaki güven duygusuna zarar verecektir.
Bir Çocuk Hırsızlığa Devam Ediyorsa Ne Yapılmalıdır?
Çocuğunuzun birden fazla defa hırsızlık yaptığına şahit olduysanız, tekrarlayan problemli davranışların daha büyük sorunlara yol açabileceğini düşünerek profesyonel yardım almanız önemlidir.
İstatistiklere göre hırsızlık yaptığı tespit edilen gençlerin üçte biri, bu davranışlarından vazgeçebilmelerinin zor olduğunu ifade ediyor. Bu sebeple çocuklara ve gençlere, çalma davranışının yanlış olduğu ve nelere sebep olabileceği anlatılmalıdır.
Öte yandan aşağıdaki uzmanlardan yardım almayı da düşünebilirsiniz;
Aile terapisti veya danışmanı
Okul psikolojik danışmanı (bilhassa çocuğunuz okulda hırsızlık yapıyorsa)
Din adamı
Gençlerde ve çocuklarda hırsızlık çoğu zaman kasıtlı olarak yapılan bir davranıştır. Fakat hırsızlık yapan bazı kimselerin kleptomani (çalma hastalığı) olabileceği unutulmamalıdır. Nadir görülen bir rahatsızlık olan kleptomanide kişi, çalma davranışından önce gergin ve streslidir. Ancak çalma davranışını gerçekleştirdikten sonra kendini rahatlamış ve tatmin olmuş hisseder. İhtiyacı olmadığı eşyaları çalan bu kimseler bu davranışlarının akabinde genellikle pişmanlık duygusuna kapılır. Hatta çaldıkları şeyi atabilir.
Altta yatan neden her ne olursa olsun, çalma davranışı çocuğunuzda bir alışkanlık haline geldiyse, bu davranışın nedenini öğrenmek için bir uzmandan yardım almanız önemlidir. Çocuğunuzun davranışlarını rutin olarak gözlemleyin. Hırsızlık yapmasını cazip kılacak durumlardan onu uzak tutmaya çalışın. (Yeterli harçlığı vermemek, ihtiyaçlarını gidermemek vb.)
Son olarak da yaptığı davranışın sonuçlarına katlanmasını sağlayın. Çocuklarda hırsızlık, okul öncesi çağlarda önemsenmeyecek bir davranış olsa da, sonrasında ciddi bir probleme dönüşebileceğini unutmayın.
