Mental Retardasyon Nedir?

Mental retardasyon nedir? Mental retardasyon ne demek? Zeka geriliği belirtileri nelerdir? Hafif zeka geriliği düzelir mi?

Zihinsel gerilik olarak da adlandırılan mental retardasyon, ortalamanın altında zeka/zihinsel yetenek ve günlük yaşam için gerekli becerilerin eksikliği şeklinde görülür. Zihinsel engelli insanlar yeni beceriler öğrenebilirler ancak bu beceri ve bilgileri daha yavaş öğrenirler. Hafiften ileri dereceye doğru değişen derecelerde zihinsel engellilik türleri vardır. “Zeka geriliği” terimi, halk arasında hala kullanılsa da, saldırgan, olumsuz ve hoş olmayan bir terim olduğu için günümüz dünyasında uzmanlar tarafından artık kullanılmamaktadır. “Zihinsel engelli” veya “zeka geriliği” tabirleri yerine, “mental retardasyon” terimi tercih edilmektedir.

Mental Retardasyon Nedir?

Zihinsel engelli birinin iki alanda sınırlamalar yaşar. Bu alanlar;

Zihinsel Fonksiyon
IQ olarak da bilinen zihinsel fonksiyon, bir kişinin, öğrenme, akıl yürütme, karar verme ve problem çözme becerilerini ifade eder.

Uyarlanabilir Davranışlar

Bunlar, başkalarıyla sağlıklı iletişim ve etkileşim kurabilme, kendine bakabilme gibi günlük yaşam için gerekli becerilerdir.

IQ (zeka katsayısı), bir IQ testi ile ölçülür. Ortalama IQ 100’dür ve insanların çoğu zeka testlerinden 85 ile 115 arasında puan alır. IQ’su 70 ila 75’in altında olan bir kişi zihinsel engelli olarak kabul edilir.

Bir çocuğun uyum gösterme davranışlarını ölçmek için bir uzman, çocuğun becerilerini gözlemleyecek ve bunları aynı yaştaki diğer çocuklarla karşılaştıracaktır. Mental retardasyon tanısı için çocuğun ne kadar iyi beslenebileceği veya giyinebileceği, çocuğun başkalarıyla ne kadar iyi iletişim kurabildiği ve anlayabildiği, çocuğun ailesi, arkadaşları ve aynı yaştaki diğer çocuklarla nasıl etkileşime girdiği, bir uzman tarafından değerlendirilir.

Mental retardasyonun, dünya nüfusunun yaklaşık %1’ini etkilediği düşünülmektedir. Etkilenenlerin %85’i ise hafif düzeyde zihinsel engellidir. Bu, yeni bilgi veya beceriler öğrenmek için ortalama bir insandan biraz daha yavaş kaldıkları anlamına gelir. Doğru bir destekle, hafif zeka geriliği yaşayanların çoğu yetişkin olarak bağımsız yaşayabilir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Zeka Geriliği Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda zihinsel engelliliğin birçok farklı belirtisi vardır. Belirtiler bebeklik döneminde ortaya çıkabilir veya çocuk okul çağına gelene kadar fark edilmeyebilir. Bu, genellikle engelliliğin ciddiyetine ve derecesine bağlıdır. Zeka geriliğinin en yaygın belirtilerinden bazıları şunlardır;

Yuvarlanma, oturma, emekleme veya geç yürüme

Geç konuşmak veya konuşmakta güçlük çekmek

Tuvalet eğitimi, giyinme ve kendi başına besleme gibi konularda geri kalma

Bir şeyleri hatırlamada zorluk

Eylemleri sonuçlarla bağlayamama, sebep sonuç ilişkisi kuramama

Ani öfke nöbetleri gibi davranışsal sorunlar

Problem çözme veya mantıksal düşünme ile ilgili zorluk

Ağır veya ileri derecede mental retardasyon sorunu yaşayan çocuklarda başka sağlık sorunları da olabilir. Bu sorunlar arasında nöbetler, duygudurum bozuklukları (anksiyete, otizm vb.), motor becerilerde bozulma, görme sorunları veya işitme sorunları yer alabilir.

Zeka Geriliği Nedenleri Nelerdir?

Beynin normal gelişimine etki edebilecek bir müdahale veya problem, mental retardasyona neden olabilir. Bununla birlikte, zeka geriliğine neyin sebep olduğu ancak ilerleyen yaşlarda tespit edilebilir.

Zihinsel engelliliğin en yaygın nedenleri şunlardır;

Genetik Faktörler

Bunlar, Down sendromu ve Frajil X sendromu gibi genetik sebeplerdir.

Hamilelik Sırasında Oluşan Sorunlar

Bebeğin anne karnında fetal beyin gelişimine etki edebilecek faktörler arasında, alkol veya uyuşturucu kullanımı, yetersiz beslenme, bazı enfeksiyonlar veya preeklampsi bulunur.

Doğum Sırasında Meydana Gelen Sorunlar

Bir bebek doğum sırasında oksijenden yoksun kalırsa veya doğum çok erken gerçekleşirse, mental retardasyon ortaya çıkabilir.

Hastalık veya Yaralanma

Boğmaca, kızamık veya menenjit gibi enfeksiyonlar zeka geriliğine yol açabilir. Şiddetli kafa travması, boğulma tehlikesi, yetersiz beslenme, beyindeki enfeksiyonlar, kurşun gibi toksik maddelere maruz kalma ve ciddi ihmal veya istismar da çocuklarda mental retardasyon problemine neden olabilir.

Şunu belirtmekte fayda var; mental retardasyon ile karşı karşıya kalan çocukların üçte ikisinde kesin neden bilinmemektedir.

Zeka Geriliği (Mental Retardasyon) Önlenebilir Mi?

Zihinsel engelliliğin belirli nedenleri önlenebilir. Bunlardan en yaygın olanı fetal alkol sendromudur. Hamile kadınlar asla alkol kullanmamalıdır. Gebelik sırasında doğru bakım ve sağlıklı beslenme, anne ve bebeğin ihtiyacı olan vitaminleri almak ve bazı bulaşıcı hastalıklara karşı aşı olmak, çocuğun zihinsel engelli doğma riskini azaltabilir.

Genetik bozukluk öyküsü olan ailelerde, gebe kalmadan önce genetik test önerilebilir.

Ultrason ve amniyosentez gibi bazı testler, gebelik sırasında mental retardasyon ile ilgili sorunları tespit etmek için yapılabilir. Öte yandan bu testler sorunları doğumdan önce tespit edebilse de bunları düzeltemez.

Mental Retardasyon Nasıl Tespit Edilir?

Birçok farklı neden, mental retardasyon şüphesi duyulmasına sebep olabilir. Bir bebeğin genetik veya metabolik bir bozukluğu düşündüren fiziksel anormallikleri varsa, teşhisi doğrulamak için çeşitli testler yapılabilir. Bunlar, kan testleri, idrar testleri, beyindeki yapısal sorunları aramak için görüntüleme testleri gibi testlerdir.

Gelişimsel gecikmeleri olan çocuklarda doktor, işitme sorunları ve belirli nörolojik bozukluklar dahil olmak üzere diğer sorunların olup olmadığını tespit etmek için testler yapacaktır.

Mental retardasyon tanısı koymak için doktorlar, ebeveynlerle görüşür, çocuğu gözlemler, zeka ve uyumsal davranışlar için testler uygular. Hem IQ hem de uyumsal davranışlar konusunda eksiklikleri olan bir çocuk zihinsel engelli olarak kabul edilir. Bu durumlardan sadece biri veya ikisi varsa, çocuk zihinsel engelli sayılmaz.

Mental retardasyon teşhisi konulduktan sonra, uzmanlardan oluşan bir ekip çocuğun belirli güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirir. Bu, çocuğun evde, okulda ve toplumda başarılı olması için ne kadar ve ne tür desteğe ihtiyaç duyacağını belirlemek maksadıyla yapılır.

Zihinsel Engelli Çocuğuma Yardım Etmek İçin Ne Yapabilirim?

Zihinsel engelli çocuğunuza yardımcı olmak için şunları yapabilirsiniz;

Mental retardasyon (zihinsel engellilik) hakkında öğrenebileceğiniz her şeyi öğrenin. Bu konuda ne kadar çok bilgiye sahip olursanız, çocuğunuza o kadar çok yardımcı olabilirsiniz.

Çocuğunuzun bağımsızlığını teşvik edin, yeni şeyler denemesine izin verin ve çocuğunuzu kendi başına bir şeyler yapması için destekleyin. Gerektiğinde ona rehberlik edin ve çocuğunuz bir şeyi doğru yaptığında veya yeni bir şey öğrendiğinde olumlu geri bildirimde bulunun.

Çocuğunuzu grup etkinliklerine dahil edin. Bir sanat dersi almak veya spor kursuna gitmek, çocuğunuzun sosyal beceriler geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Çocuğunuzun eğitimine dahil olun. Öğretmenleriyle iletişim halinde kalarak, ilerlemelerini takip edebilir ve çocuğunuzun okulda öğrendiklerini evde pratik yaparak/yaptırarak pekiştirebilirsiniz.

Mental retardasyon yaşayan çocukların ebeveynleri ile tanışın. Tecrübelerin paylaşılması, çocuklarınıza duygusal destek sağlamak adına oldukça yararlı olacaktır.