Hırçın ve Öfkeli Çocuğa Nasıl Davranmalı

Çocuklarda öfke kontrolü nasıl sağlanır? Çocuklarda öfke nöbetleri ile nasıl mücadele edilir? Öfkeli çocuğa nasıl davranmak gerekir?

Çocuklarda 2 ila 4 yaşları arasında görülen durumlardan biri de öfke nöbetleri ve saldırgan davranışlarda bulunmalarıdır. Varlığını kabul ettirmek ve ilgi çekmek isteyen bu dönem çocuklarının bu davranışları normal görülmelidir.

Oğlum çok hareketli bir çocuk olsa da, bu yaşlarda öfke nöbeti geçirdiği, saldırgan davrandığı çok nadir olmuştu. Tek çocuk olduğu için ilginin genel olarak onun üzerinde olması belki de bunda önemli bir etkendi. Tabi fıtrat olarak da saldırgan bir çocuk olmadığını belirtmem gerekir. Ama hoşlanmadığı bir harekete karşı doğal olarak zaman zaman aşırı tepkiler veriyordu.

Mesleği gereği (gemi kaptanı) yılın belirli zamanlarında ailesi ile birlikte olabilen bir arkadaşımın oğlunun, özellikle babasının yanında olduğu günlerde sık sık öfke nöbetleri geçirdiğine şahit oluyordum. Babasından uzun süre ayrı kalan, onun ilgisine çok büyük ihtiyaç hisseden ve babasından tekrar ayrılacağının farkında olan çocuk, babası yanındayken bütün ilginin kendisinde olmasını istiyor, sohbet etmemize bile imkan vermiyordu. Beni yanlarından uzaklaştırmak istiyor, bacağıma tekmeler savuruyordu. Bu esasında çok haklı bir tavırdı. Bütün çocukların en büyük ve en önemli ihtiyacı sevgi ve ilgidir. Babasının sevgi ve ilgisinden uzun süre mahrum kalan çocuğun, bu tip davranışlarda bulunması son derece normaldir. Arkadaşım mahcup hissediyor, benden sürekli özür diliyordu. Ben bu durumun normal olduğunu söyleyip, üzülmemesini ve rahat olmasını istiyordum.

Öfke Nöbeti Geçiren Çocuğa Karşı Nasıl Davranılmalı?

Öfke nöbeti geçiren çocuklara karşı en iyi yaklaşım, eğer kendisine veya bir başkasına zarar vermiyorsa görmezden gelmek ve tepkisiz kalmaktır. Çocuk sakinleşene kadar hiçbir tepki göstermemek, umursamaz bir yüz ifadesi takınmak, çocuğun yanından uzaklaşmak doğru olacaktır. Öfke nöbeti geçiren çocuğa aşırı ilgi gösterilmesi, daha şiddetli öfke nöbetlerinin önünü açacaktır. Çocuk sakinleştikten sonra onunla bu konu ile ilgili konuşulabilir. Konuşurken, suçlayıcı olmaktan, kişiliğini hedef almaktan sakınmak gerekir. Ona, “seni anlayabiliyorum” mesajı verilmeli, “neden kızdığını anlatmak ister misin?” diyerek duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Çocuklar, kendilerinin dinlenmesini isterler. Gözlerinin içine bakarak dikkatlice dinleyelim. Onu sevdiğimizi söyleyerek, kucağımıza alıp sevgimizi göstererek rahatlatma yoluna gidebiliriz.

Öfke nöbeti geçiren çocuğun dikkatinin başka bir yöne çekilmesi de etkili bir diğer yöntemdir.

Örnek Olun

Çocuklar, anne-babalarını taklit etme yoluyla, hayata dair pek çok şeyi onlardan öğrenirler. Bizim duygularımızı ifade etme biçimimiz, öfkelendiğimizde verdiğimiz tepkiler, çocukların dikkatinden kaçmaz. Öncelikle bizler, onların yanında tartışmaktan ve sinirli tavırlar sergilemekten kaçınmalıyız. Çocuğumuzun davranışlarına karşı zaman zaman bizler de sinirlenebiliriz. Fakat onlara kızdığımızda sabırlı davranmalı, bağırmadan, hakaret etmeden, fiziksel ve psikolojik şiddete başvurmadan tepkimizi ortaya koymasını bilmeliyiz. Şiddet yoluyla sorunların çözümü mümkün değildir. Bu nedenle onları anlamaya çalışarak, onları dinleyerek, olumsuz davranışlarını ve kötü sözlerini değiştirebiliriz. Öfkeye öfkeyle karşılık vermek büyük bir hata olacaktır.

Seçenekler Sunun

Çocukların her şeyine müdahale etmek de yanlış bir davranıştır. Kendileriyle ilgili bazı kararları, kendilerinin almalarına izin verilmelidir. Mesela, parka çıkarken yanında götürmek istediği oyuncağa, giymek istediği kıyafete müdahale edilmemeli, kendisiyle ilgili bazı kararları alırken, seçenekler sunarak ona yardımcı olunmalıdır. Hava soğuksa ve dışarıya çıkarken ince bir kıyafet giymekte diretiyorsa, onu rahatlatmak için birkaç uygun kıyafet gösterilip, “istersen bunlardan birini seçebilirsin” denebilir. Böylelikle, hem ince kıyafetle dışarıya çıkması engellenmiş, hem de onun isteği yerine getirilmiş olur.

Anne-babanın çocukla ilgili konularda hemfikir olması, uyumlu davranması ve tutarlılık göstermesi önemlidir. Aksi halde çocuk, açık bir kapı bulursa bunu değerlendirmek isteyecektir. Onlara karşı çelişkili davranmaktan kaçınalım. Maç izlerken küfürler savuran, masayı tekmeleyen bir babanın çocuğunun öfkesini ifade etme biçimi çok da farklı olmayacaktır. Siz çocuğunuza ne kadar öğüt verirseniz verin, çocuk sizin sözlerinize değil, davranışlarınıza bakacaktır.

Aşırı Koruyucu Olmaktan Sakının

Çocuklara karşı bazı anne-babaların aşırı koruyucu olması, olumlu-olumsuz bütün davranışlarını görmezden gelmesi ve hoşgörüyle yaklaşması, çocuklarda disiplin problemlerinin ortaya çıkmasına neden olur. Gerektiğinde hayır demeyi bilmeli ve olumsuz davranışlarının sonuçlarına katlanmaları sağlanmalıdır. Bunu yaparken şiddete başvurmaktan ısrarla kaçınmak gerekir. Mahrum bırakma yolu tercih edilebilir. Mesela, o gün televizyon izlemesine izin vermemek gibi.

Özgüvenine Zarar Verecek Davranışlardan Kaçının

Bazı anne-babaların ise, çocukları ile alay ettiği, onları küçük görüp aşağıladığı, bazen de onlara karşı, “huysuz, inatçı, yaramaz, aptal” vb. olumsuz sıfatlar kullandığı oluyor. Bu tür davranışlar, çocuğun özgüvenine zarar vereceği gibi, kendisini ifade etme yönteminin öfke ve saldırganlık olmasına yol açacaktır. Bu tür davranışlardan da kesinlikle kaçınmak gerekir.

Öfkeli ve saldırgan davranışlarının, ilgi çekmede işe yaradığını gören çocuk, bundan vazgeçmeyecek, ilerleyen yaşlarda da ilgi çekmek için aynı davranışları göstermeye devam edecektir.

Konuyla ilgili ayrıca, “Çocuklarda Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır” başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.