Çocuklarda Özgüven Nasıl Gelişir?

Çocuğa özgüven nasıl kazandırılır? Çocuğa özgüven kazandırmak için neler yapabilirim? Çocuklarda özgüven neden önemlidir? Çocuklarda özgüven eksikliği nasıl giderilir?

Bazen çocukların kendilerini iyi hissedip hissetmediklerini fark etmek ebeveynleri için kolaydır. Kendimiz hakkında iyi hissetme fikrini sıklıkla “özsaygı” olarak tanımlarız.

Çocuklarda özgüven dışarıya şu şekilde yansır;

• Sevildiğini ve kabul edildiğini hisseder
• Kendinden emin hisseder
• Yapabileceklerinden gurur duyar
• Kendileri hakkında iyi şeyler düşünürler
• Kendilerine inanırlar

Çocuklarda özgüven eksikliği ise aşağıdaki şekillerde gözlemlenir;

• Kendileri için öz eleştiri yapmak zordur
• Diğer çocuklar kadar iyi olmadıklarını hissederler
• Başarılı oldukları zamandan ziyade, başarısız oldukları zamanları düşünüp güven eksikliği yaşarlar
• Herhangi bir işi iyi yapabileceklerinden şüphe ederler

Özgüven (Benlik Saygısı) Neden Önemlidir?

Kendilerini iyi hisseden çocuklar, yeni şeyler denemek için kendilerine güvenirler. Ellerinden gelenin en iyisini denemeleri daha olasıdır. Yapabileceklerinden gurur duyarlar. Benlik saygısı, çocukların hatalarla başa çıkmasını sağlar. İlk başta başarısız olsalar bile özgüven, çocukların tekrar denemelerine yardımcı olur.

Özgüven eksikliği yaşayan çocuklar kendilerinden emin hissetmezler. Başkalarının onları kabul etmeyeceğini düşündüklerinden onlara katılmak istemezler. Başkalarının kendilerine kötü davranmasına izin verebilirler. Kendi ayakları üstünde durmakta zorlanabilirler. Kolayca vazgeçebilir veya hiç denemeyebilirler. Çocuklarda özgüven eksikliği, bir hata yaptıklarında, kaybettiklerinde veya başarısız olduklarında bununla baş etmekte zorlanma şeklinde ortaya çıkar.

Çocuğun Özgüveni Nasıl Geliştirilir?

Çocuklarda özgüven gelişimi bebeklikten itibaren başlar. Zamanla yavaş yavaş gelişir. Özgüvenli çocukta bu durum, kendini güvende, sevilmiş ve kabul edilmiş hissettiği için başlamış olabilir. Bir bebekte ise özgüven, olumlu ilgi ve sevgi dolu bir şekilde bakım gördükçe kendini gösterir.

Bebekler, yeni yürümeye başlayan küçük çocuklar olduklarında, bazı şeyleri kendi başlarına yapabilirler. Yeni becerilerini kullanabildiklerinde kendilerini iyi hissederler. Ebeveynler ilgi gösterdiğinde, denemesine izin verdiğinde, gülümsediğinde ve gurur duyduğunu gösterdiğinde çocuklarda özgüven artar.

Çocuklar büyüdükçe benlik saygısı da gelişebilir. Çocukların bir şeyler denemesi, bir şeyler yapması veya bir şeyler öğrenmesi benlik saygısının gelişmesi için bir şans olabilir.

Çocuklarda özgüven aşağıdaki yollarla oluşabilir;

• Bir hedefe doğru ilerlemek
• Okulda bir şeyler öğrenmek
• Arkadaş edinmek ve onlarla sağlıklı ilişkiler kurmak
• Müzik, spor, sanat, yemek pişirme, teknik beceriler gibi severek yapacağı hobiler belirlemek ve uygulamak
• Birine yardım etmek, yer vermek, kibar olmak
• İyi davranışları için övgü almak
• İyi oldukları şeyleri yapmaları ve eğlenmelerini sağlamak
• Diğer arkadaşları tarafından aralarına kabul edilmek
• Anlaşıldığını ve kabul edildiğini hissetmek
• Sınavlardan iyi notlar almak

Çocuklarda özgüven oluştuğunda kendilerini güvende, yetenekli ve oldukları gibi kabul edilmiş hissederler.

Çocuğa Özgüven Nasıl Kazandırılır?

Her çocuk farklıdır. Özgüven kazanmak bazı çocuklara diğerlerinden daha kolay gelebilir ve bazı çocuklar da özgüvenlerini azaltabilecek şeylerle karşı karşıya kalabilirler. Ancak bir çocuğun özgüveni düşük olsa bile yükseltilebileceği unutulmamalıdır.

Çocukların kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olmak için ebeveynlerin yapabilecekleri şeyler:

Çocuğunuzun bir şeyler yapmayı öğrenmesine yardımcı olun. Her yaşta, çocukların öğreneceği yeni şeyler vardır. Bebeklik döneminde bile, bir fincan tutmayı veya ilk adımları atmayı öğrenmek, bir ustalık ve zevk duygusu uyandırır. Çocuğunuzun büyüdükçe, giyinmeyi, okumayı veya bisiklete binmeyi öğrenmesi özgüven geliştirmesi için önünce çıkacak fırsatlardır.

Çocuklara bir şeyleri nasıl yapacaklarını öğretirken, önce onlara gösterin ve yardım edin. Hata yapsalar bile ellerinden geleni yapmalarına izin verin. Çocuğunuzun öğrenme, deneme ve başarma şansına sahip olduğundan emin olun. Yeni deneyimlerini çok kolay veya çok zor hale getirmeyin.

Çocuğunuzu övün, ancak bunu akıllıca yapın. Elbette çocukları övmek iyidir. Övgünüz, gurur duyduğunuzu göstermenin bir yoludur. Ancak çocukları övmenin bazı yolları aslında geri tepebilir.

İşte nasıl doğru yapılacağı:

Gereğinden fazla övmemelisiniz. Kazanılmış hissetmeyen övgü çocuklara gerçekçi gelmez. Örneğin, oyunu kötü geçmiş bir çocuğa, kendini kötü hissetmediği halde harika bir oyun oynadığını söylemek buna örnektir. “Bunun senin en iyi oyunun olmadığını biliyorum ama hepimiz için işlerin yolunda gitmediği günler olabilir. Vazgeçmediğin için seninle gurur duyuyorum” demek daha iyidir. Ona güvendiğinizi hissettirecek birkaç cümle kurun. Mesela; “Yarın daha iyisini yapacağına eminim” gibi…

Çabayı övün. Övgüyü yalnızca sonuçlara (sınavdan 100 almak gibi) veya sabit niteliklere (akıllı veya atletik olmak gibi) odaklamaktan kaçının.

Bunun yerine övgünüzün çoğunu çaba, ilerleme ve tutum için sunmalısınız. Örneğin: “Bu proje üzerinde çok çalışıyorsun”, “Bu testlerinde gitgide daha iyi oluyorsun” veya “Piyano çalıştığın için seninle gurur duyuyorum.” Bu tür bir övgü ile çocuklar bir şeyler için çaba harcar, hedeflere doğru çalışır ve dener. Çocuklar bunu yaptıklarında, başarılı olmaları daha olasıdır.

İyi bir rol model olun. Günlük işlere (bahçeyi temizlemek, yemek yapmak, bulaşıkları yıkamak veya araba yıkamak gibi) çaba sarf ettiğinizde, iyi bir örnek oluşturuyorsunuz. Böylelikle de çocuğunuz ödev yapmak, oyuncakları temizlemek veya yatağı toplamak için çaba göstermeyi öğrenir.

Doğru tutumu modellemek de önemlidir. Görevleri neşeyle (veya en azından homurdanmadan veya şikâyet etmeden) yaptığınızda, çocuğunuza da aynısını yapmayı öğretirsiniz. İşleri aceleye getirmekten kaçındığınızda ve iyi yapılmış bir işten gurur duyduğunuzda, çocuğunuza da bunu yapmayı öğretmiş olursunuz.

Evinizde sert eleştiriden kesinlikle uzak durmalısınız. Çocukların başkalarından kendileri hakkında duydukları eleştiriler, kendileri hakkında olumsuz fikirlere kolayca dönüşür. Sert sözler (“Çok tembelsin!”) motive edici olmadığı gibi hatta zararlıdır. Çocuklar kendileri hakkında olumsuz eleştiriler duyduklarında, bu özgüvenlerine zarar verir. Çocukları sabırla düzeltin. Bir dahaki sefere ne yapmalarını istediğinize odaklanın. Gerektiğinde onlara nasıl yapılacağını gösterin.

Çocuğunuzun neyi iyi yaptığına ve neyi sevdiğine dikkat edin. Çocuğunuzun bu güçlü yönlerini geliştirme şansı olduğundan emin olun. Çocukların kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olmak istiyorsanız, zayıf yönlerden daha çok güçlü yönlerine odaklanın. Bu da davranışlarını iyileştirecektir.

Çocukların yardım etmesine ve yardım almasına izin verin. Çocuklar yaptıklarının başkaları için önemli olduğunu anladıklarında özgüvenleri artar. Çocuklar evde yardım edebilir, okulda bir sosyal dayanışma projesi yapabilir veya bir arkadaşı için bir iyilik yapabilir. Yardım etme ve nazik davranışlar özsaygı ve diğer iyi duyguları geliştirir.

Özgüven eksikliği yaşayan çocuklar potansiyel yeteneklerine ulaşmak konusunda maalesef talihsizlik yaşamaktadırlar. Belki de en iyi yapacakları işe özgüven eksikliğinden ötürü teşebbüs bile etmeyerek kendilerini geri planda bırakacaklar. Bu da hem onun toplumdaki rolünü hem de toplumun onu ıskalamasıyla sonuçlanacaktır.

Çocuklarda özgüven hakkındaki bu yazımda bu konunun önemine değinmeye çalıştım. Son olarak, özgüvenli çocuk yetiştirmekle şımarık çocuk yetiştirmek arasında hem çocukluk hem yetişkinlik itibariyle önemli farklar olduğunu ifade etmek isterim.