Çocuklarda Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?

Çocuklarda öfke nedenleri nelerdir? Çocuklarda öfke kontrolü nasıl sağlanır? Öfkeli çocuğa karşı neler yapılabilir? Çocuğum çok öfkeli nasıl davranmalıyım? Çocuğumun sinirini nasıl yatıştırabilirim?

Öfke, her insanda görülmesi normal, sağlıklı bir duygudur. Ancak birçok çocuk öfkeli duygularla saldırgan davranışlar arasındaki farkı anlamakta güçlük çeker. Çocuklar duygularıyla nasıl başa çıkacaklarını bilemediklerinde yaşadıkları hayal kırıklığı ve engellenme düşüncesi, çok hızlı bir biçimde meydan okumaya, saygısızlık, saldırganlık ve öfke krizlerine dönüşebilir. Öfkeli çocuklar hem kendilerine hem çevrelerine zarar verirler.

Çocuklarda öfke kontrolü becerileri öğrenilmediğinde, kavga etme, tükürme ve alay etme gibi birçok çocuklara özgü saldırganlık davranışı ortaya çıkabilir. Öfke ve saldırganlık, yetişkinlikte akademik sorunlar, akran zorbalığı ve ruh sağlığında bozukluk olarak sürebilir. Öfkelerini kontrol etmekte güçlük çeken çocuklara öfke kontrolü becerilerini öğretmek için bu beş stratejiyi kullanabilirsiniz.

Çocuklarda Öfke Kontrolü Sağlamak İçin Duygular ve Davranışlar Arasındaki Farkı Öğretin

Öfke, genellikle hayal kırıklığı neticesinde ortaya çıkar. Bu nedenle çocuklara yaşadıkları duyguları dile getirmelerini öğretmek gerekir. Mesela, “kızgın hissetmende sorun yok ama kızdığın için hiç kimseye vuramazsın” diyebilirsiniz. Böyle yaparak, kızgın olduklarında eylemlerinin kontrolünün kendilerinde olduğunu görmelerine yardımcı olabilirsiniz.

Bazen saldırgan davranış, üzüntü veya utanç gibi çeşitli rahatsız edici duygulardan kaynaklanır. Bu nedenle, çocuklarınızın neden kızgın hissettiklerini keşfetmelerine yardımcı olun. Belki istedikleri bir oyuncağın alınmamasına üzülürler ancak daha kolay olduğu ya da hissettikleri acıyı gizledikleri için öfkeyle tepki verirler.

Duygular hakkında yaşlarına uygun olarak zaman zaman onlarla konuşmak, çocukların duygularını daha iyi tanımalarına ve öğrenmelerine yardımcı olur. Çoğu zaman öfkeli çocuklar, duygularını nasıl ifade  edebileceğini bilemeyen çocuklardır.

Öfke Kontrolü Becerileri Konusunda Örnek Olun

Çocuklara öfkeyle nasıl başa çıkacaklarını öğretmenin en iyi yolu, onlara kızgın olduğunuzda duygularınızla nasıl başa çıkacağınızı göstermenizdir. Çocuklar sizin öfke kontrolünü kaybettiğinizi gördüklerinde, muhtemelen aynısını yapacaklardır. Ancak, duygularınızla daha kibar ve nazik bir şekilde başa çıktığınızı görürlerse, bunu da anlayacaklardır.

Çocuklarınızı yetişkinlerin yaşadığı problemlerin çoğundan korumak önemli olsa da, onlara kızgın olduğunuz durumlarda duygularınızla nasıl başa çıktığınızı göstermeniz doğru olacaktır. Çocuğunuzun kimi zaman yetişkinlerin de hayal kırıklığına uğrayıp sinirlendiğini fakat buna karşılık kontrollü davrandığınızı görmesi, öfke kontrolü becerilerini modelleme yoluyla öğrenmelerini sağlar.

“Önümüzdeki araba kaldırımda bekleyen yaşlı adamın karşıdan karşıya geçmesine izin vermediği için kızgınım. Ama onun güvenli bir şekilde karşıya geçebilmesi için duracağım.”  Veyahut “Verdiğim sipariş yanlış geldiği için biraz sinirlendim. Fakat birkaç gün daha sabredip siparişimin değiştirilmesini bekleyeceğim.”
Duygularınızı sözlü olarak ifade etmek, çocuklara duyguları hakkında konuşmayı öğretecektir.

Ayrıca, çocuklarınızın önünde soğukkanlılığınızı kaybettiğinizde yaptığınız davranışlar için sorumluluk alın. Özür dileyin ve bunun yerine ne yapmanız gerektiğini söyleyin. Örneğin, “Bugün sinirlenince sesimin tonunu ayarlayamadım. Beni bağırırken görmek zorunda kaldığın için üzgünüm. Sinirlendiğimde sesimi yükseltmek yerine biraz sakinleşmek için yürüyüşe çıkmalıydım” diyebilirsiniz.

Unutulmamalıdır ki çocukların en iyi öğrenme metodu taklittir. Anne baba olmak, iyi birer örnek olmayı gerektirir.

Çocuklarda Öfke Kontrolü Becerilerini Geliştirmek İçin Öfke Kuralları Oluşturun

Çoğu ailenin, öfke söz konusu olduğunda hangi davranışların kabul edilebilir olduğu ve hangilerinin olmadığı konusunda birtakım aile kuralları vardır. Bazı aileler kapıların çarpmasına ve seslerin yükseltilmesine aldırmazken, diğer aileler bu tür davranışlara daha az tolerans gösterir. Çocuklarda öfke kontrolü becerilerini geliştirebilmek adına, beklentilerinizi özetleyen yazılı ev kuralları oluşturun.

Öfke kuralları, başkalarına karşı saygılı davranmaya odaklanmalıdır.

Fiziksel saldırganlık gösterme, lakap/isim takma, tükürme ve eşyalara zarar verme gibi konuları bu yazılı kurallar listesinde belirleyin. Böylece çocuklarınız bir şeyleri fırlatamayacaklarını, kıramayacaklarını veya kızgın olduklarında sözlü veya fiziksel olarak saldıramayacaklarını anlasınlar.

Sağlıklı Başa Çıkma Becerileri Öğretin

Çocukların öfkeleriyle baş etmenin uygun yollarını bilmeleri gerekir. “Kardeşine vurma” denilmesi yerine, hayal kırıklığına uğradıklarında neler yapabileceklerini açıklayın. “Bir dahaki defa kardeşinle konuşmayı dene” veya “Kızgın hissettiğinde kardeşinden uzaklaş” diyebilirsiniz.

Ayrıca “ona vurmak yerine başka ne yapabilirsin?” diye de sorabilirsiniz. Çocuklarda öfke kontrolü sağlamak için, ona yardımcı olabilecek bazı stratejilerin belirlenmesini önemlidir. Ayrıca, üzgün olduklarında kullanılabilecek bir “sakinleştirme seti” de oluşturabilirsiniz.

Bir kutuyu veya sepeti, boyama kitabı, boya kalemleri, sevdiği oyuncaklar, kokusunu sevdiği bir losyon veya kolonya gibi sakinleşmelerine yardımcı olacak eşyalarla doldurun. Severek yaptıkları bir şeyle meşgul olmak, zihinlerini ve bedenlerini sakinleştirmeye yardımcı olabilir. Öte yandan öfkeli olduklarında önceden belirlediğiniz bir köşede sakinleşmeyi de bekleyebilirler.

Çocuğunuzun sakinleşmesine yardımcı olmak için zaman aşımını bir araç olarak kullanın. Başları belaya girmeden önce mola verebileceklerini öğretin. Kendilerini bir durumdan uzaklaştırmak ve sakinleşmek için birkaç dakika ayırmak, öfkeye yatkın çocuklar için gerçekten yardımcı olabilir.

Ayrıca çocukların sorunları saldırganlığa başvurmadan çözebileceklerini anlamalarını sağlamak için problem çözme becerilerini öğretin. Çatışmaları ve anlaşmazlıkları barışçıl bir şekilde çözmenin yolları hakkında konuşun.

Geri Bildirimde Bulunun

Çocuğunuza, öfke kurallarına uyduklarında olumlu, kuralları çiğnediklerinde olumsuz geri bildirimlerde bulunun. Olumlu geri bildirimler için ödül sistemi uygulaması, çocuklarda öfke kontrolü konusunda öğrendikleri becerileri kullanmaları için motivasyon sağlar.

Çocuğunuz öfkelenip saldırgan davranışlar gösterdiğindeyse anında geri bildirimde bulunun. Olumsuz geri bildirimlerde mahrumiyet cezası uygulayabilirsiniz. Etkili sonuçlar almak için, televizyon saatinden kısıntı, istediği bir oyuncağın alınmasını erteleme, harçlıktan kesinti gibi cezalar uygulayabilirsiniz. Ceza olarak ev işlerinde çalıştırma veya bir oyuncağını bir başkasına vermesini isteme

Son olarak;

Çocukların zaman zaman öfkelerini kontrol etmekte zorlanmaları normaldir. Ancak sizin rehberliğinizle çocuğunuzun öfke kontrol becerileri gelişecektir. Çocuklar öfkelerini kontrol altına almakta zorlandıklarında veya öfke sorunları giderek kötüleştiğinde bir uzmandan yardım almak önemlidir. Bir pedagog veya çocuk psikoloğu, öfkeli davranışların altında yatan herhangi bir zihinsel sağlık sorununu tespit edebilir ve bir davranış yönetimi planı oluşturmanızda yardımcı olabilir. Çocuklarda öfke kontrolü için sıraladığımız bu yöntemler, büyük ölçüde size ve çocuğunuza yardımcı olacaktır.

Pedagog Ercüment Eşsiz