Çocuklarda Dikkat Dağınıklığı Belirtileri

Çocuğunuzda veya bir tanıdığınızda dikkat eksikliği (DEHB) olduğunu nasıl anlarsınız? Belki sadece dikkatsizdirler. Veyahut hiperaktif ya da dürtüsel olabilirler. Bütün bu özelliklere bir arada sahip de olabilirler.

DEHB konusunda belirtiler üç başlık altında toplanır. Bu belirtiler şunlardır;

Dikkatsizlik

Hiperaktivite

Dürtüsellik

Çocuklarda dikkat eksikliği belirtileri, genellikle çocuklar henüz küçükken ortaya çıkar. Çocuklarda DEHB, ortalama 12 yaş civarında görülse de, kimi zaman çok daha erken ortaya çıkabilir. Bazı çocuklara DEHB teşhisinin 3 yaşındayken koyulduğu da olur.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri

Dikkatsizlik

Çocukların okula gidene kadar dikkat eksikliği bozukluğuna sahip olduğunu anlamak her zaman kolay değildir. DEHB’in,  yetişkinlerdeyse iş hayatında veya sosyal hayatta fark edilmesi daha kolaydır.

Dikkatsiz kişiler ertelemeye eğilimlidir. Ev ödevleri veya ev işleri gibi sorumluluklarını yerine getiremeyebilir veya bir işi yarım bırakarak başka bir işe/göreve/ödeve geçebilirler.

Çocuklarda dikkat dağınıklığı belirtileri genellikle aşağıdaki şekillerde ortaya çıkar;

Dağınık olmak ve derli toplu ol(a)mamak.

Odaklanmada güçlük çekmek.

Ayrıntıları gözden kaçırmak ve dikkatsizce hatalar yapmak.
Yaptıkları işlerde dağınık bir görüntü vermek.

Karşısında konuşanları dinlemekte ve sosyal kurallara uymakta zorlanmak.

Günlük işlerini sıklıkla unutmak. Örneğin, randevuları kaçırma, okul gereçlerini evde bırakmak veya ödevleri unutmak.

Normal insanları etkilemeyecek seviyedeki en küçük seslerde bile dikkatin dağılması.

İnsanların ruhsal durumlarını ve duygularını anlamakta güçlük çektikleri için iletişim problemleri yaşamak. Başkalarıyla geçinmekte zorlanmak.

Sıklıkla hayallere dalmak.

Sizi duyamayacak derecede düşünceye dalmak.

Hiperaktivite

Hiperaktivite belirtileri yaşa göre değişkenlik gösterir. Fakat çoğu zaman 6 yaşından küçük çocuklarda gözlemlenir. DEHB belirtileri ise genellikle 12 yaşından önce ortaya çıkar.

Hiperaktivitesi olan çocuklarda aşağıdaki özellikler görülür;

Otururken kıpır kıpırdır ve yerinde duramazlar.

Yerinde oturamazlar, otururken yapılacak faaliyetlerde bile ayağa kalkıp yürürler veya bir yerden bir yere giderken koşarlar.

Tırmanmaya meraklıdırlar. Gençlik çağlarında bu durum, huzursuzluk gibi görünebilir.

Sessiz kalmakta veya sessiz yapılması gereken faaliyetler gerçekleştirmekte zorlanırlar.

Hemen her zaman hareket halindedirler.

Ortam gözetmeksizin aşırı konuşkandırlar.

Yeni yürümeye başlayan ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklar okul sürekli olarak hareket halindedirler. Mobilyaların üzerine çıkmaya veya mobilyaların üstünden atlamaya, hareketsizce oturmalarını gerektiren grup etkinliklerine katılmakta zorlanırlar. Örneğin, bir masal anlattığınızda kendi başlarına veya grup halinde olsun dinlemekte güçlük çekerler. Sık sık soru sorarak anlatılanı bölerler.

Okul çağındaki çocuklarda da benzer belirtiler vardır ancak bu belirtiler daha az görülür. Oturamazlar, kıpırdamadan ve konuşmadan duramazlar.

Hiperaktivite, gençlerde ve yetişkinlerde huzursuzluk hissi olarak ortaya çıkabilir. Öte yandan hareketsiz ve sessiz olmayı gerektiren aktiviteler yapmakta zorlanabilirler.

Dürtüsellik

Dürtüsellik belirtileri ise şunlardır;

Dürtüsel çocuklar veya yetişkinler sabırsızdır.

Cevap vermek için beklemekte zorlanırlar ve konuşmaları sıklıkla bölerler.

Ayrıca;

Sıralarını beklemekte zorlanırlar.

Sorulan sorunun bitmesini bekleyemeden cevap vermeye çalışırlar.

Sık sık başkalarının sözünü keserler ve araya girerler. Bunu bazen o kadar çok yaparlar ki, sosyal hayatta veya iş ortamlarında sorunlar yaşarlar. Arkadaşları düşünmeden hareket ettikleri için dürtüsel kimselere kızabilir veya duygularını incitebilir.

Ne zaman, nerede ve neyi konuşacaklarını bilemezler.

Dürtüsellik, eşyaları devirmek, yürürken insanlara çarpmak gibi sakarlık olarak tabir edilebilecek davranışlara neden olabilir. DEHB’li çocuklar, yapacaklarının sonuçlarını düşünmeden riskli davranışlarda bulunabilirler. Örneğin yüksek ve korumasız bir yere hiç düşünmeden tırmanabilirler.

Bu belirtiler kimi zaman tüm çocuklarda görülür. Fakat dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda, evde, okulda ya da arkadaş ortamında çok sık görülür. DEHB’li çocuklar, yaşıtlarının yerine getirebildiği görevleri yerine getirmekte büyük bir zorluk çeker.

Çocuğumda DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) Belirtileri Var Mı?

Öncelikle DEHB tanısı koymak için uygulanan tek bir test yoktur.

Doktorunuz, gözlemlediğiniz belirtileri ve bu belirtilerin ne zaman başladığını bilmek isteyecektir. Çocuğunuzun davranışlarında değişikliğe neden olabilecek diğer sağlık problemlerini elemek için bazı testler yapmak isteyebilir.

Ayrıca sizi, çocuğunuzun daha ayrıntılı bir kontrolden geçmesi için bir çocuk psikoloğu veya psikiyatriste yönlendirebilir. Doktorunuz, çocuğunuzun öğretmenleri, aile üyeleri veya sosyal hayatta sıklıkla iletişim kurduğu kimselerden gözlemlerini paylaşmalarını isteyebilir. Bütün bunların sonucunda çocuğunuza DEHP tanısı koyabilirler.

Doktorlar genellikle aşağıdaki davranışları inceler;

Kişinin yaşıyla davranışları arasında uyumsuzluk var mı? Yani kişi/çocuk gelişim dönemine uygun davranışlar gösteriyor mu?

DEHB belirtilerinin, kişinin, okulda, iş hayatında veya sosyal yaşamda olumsuz etkileri var mı?

Ayrıca yukarıdaki, dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerinin en az 6’sı bir arada görülüyor mu?

Ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, en az 6 aydır, hem evde hem de okul veya işyeri gibi iki farklı ortamda gözlemleniyor mu?

DEHB’de Uzun Vadeli Görünüm

Genellikle, hiperaktivite yaş ilerledikçe azalma eğilimindedir. Ancak dikkatsizlik yetişkinlikte de devam edebilir.

Uygulanacak tedaviler, hem hiperaktiviteye hem de dikkatsizliğe yardımcı olabilir. En nihayetinde DEHB’li pek çok çocuk sosyal hayata uyum sağlar. DEHB’li çocukların %20 ila %30 arasındaki bir diliminde tedavi kesin bir çözüm olmayabilir.

Yaşı ilerledikçe, DEHB sorununu çocukluktan itibaren yaşayan bazı gençler, kaygı bozukluğu veya depresyon dönemleri yaşayabilir. Okulda veya evde artan beklentiler ve sorumluluklar, DEHB belirtilerinin daha da kötüleşmesine neden olabilir.

Hiperaktif davranışlarda bulunan bir çocuğun, karşıt olma-karşı gelme bozukluğu yaşama ihtimali de oldukça yüksektir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların okulu bırakma olasılığı da oldukça yüksektir. Çocuğunuzda, DEHB belirtileri gözlemliyorsanız, bir uzmandan yardım almak konusunda gecikmemelisiniz. Davranış terapisi veya bazı ilaçların yardımıyla, çocuğunuzun bu sorundan kurtulması mümkün olabilir.